RODZAJE ORZECHÓW, KTÓRE WARTO JEŚĆ

Jakie rodzaje orzechów lubisz?  Które z nich warto jeść?

Poza wartościami odżywczymi i prozdrowotnymi orzechów, które są najważniejsze, sporządzając tę listę kierowałam się przede wszystkim dostępnością orzechów w Polsce, niezależnie od tego, czy niektóre rodzaje orzechów znajdziesz we własnym ogródku, czy kupisz je w sklepie lub na bazarze.

Rodzaje orzechów

Wpis zawiera ogólne informacje na temat 12 rodzajów orzechów. Dowiesz się, gdzie wybrany rodzaj orzecha występuje, dlaczego warto go jeść, a także poznasz propozycje wykorzystania orzechów w kuchni i poza nią. Wpis nie zawiera jednak gotowych przepisów kulinarnych. Dodatkowo znajdziesz kilka ciekawostek i tajemnic, które skrywają niektóre orzechy.

Oto lista 12 rodzajów orzechów, bohaterów mojego wpisu:

Orzechy włoskie, orzechy laskowe, orzechy ziemne (arachidowe) czyli fistaszki, orzechy nerkowca, orzechy pistacjowe, orzechy piniowe (piniole), orzechy brazylijskie, orzechy pekan, orzechy makadamia, migdały, kasztany jadalne i kokosy.

Orzechy włoskie

Występowanie i uprawa.

Orzech włoski (drzewo liściaste) można spotkać głównie w Europie i Azji. W Polsce najczęściej jako roślina uprawiana, natomiast w Azji, Europie południowej i południowo-wschodniej rośnie raczej dziko.

Niedojrzały owoc orzecha włoskiego ma postać zielonej lekko owalnej kulki. Jesienią, gdy owa zielona osłona pęka, warto zaczekać aż orzech sam spadnie z drzewa, wówczas zbiór staje się znacznie łatwiejszy.

Dlaczego warto je jeść?

To leczniczy król wśród orzechów. Są szczególnie bogate w witaminy E i B a także zawierają dużo magnezu, fosforu, potasu i kwasu foliowego. Nasiono, czyli ta jadalna część owocu orzecha włoskiego, z racji swego kształtu potocznie uznawana jest za dobrą dla mózgu. Nie jest to zupełnie pozbawione sensu, ponieważ dzięki zawartości wielonienasyconych tłuszczów dostarczamy organizmowi kwasów omega-3,  a te wspomagają pracę mózgu i chronią przed chorobami serca. Chociaż są tłuste, to warto je jeść, gdyż zalety przewyższają tę jedną wadę. Składniki  zawarte w orzechach włoskich obniżają ciśnienie, poziom cholesterolu a napar z suszonych liści orzecha włoskiego łagodzi problemy jelitowo-żołądkowe.

Orzech włoski to również składnik kremów, maseczek i preparatów samoopalających.

Orzechy włoskie rozdrabniane, kruszone i mielone dodaje się do deserów. Są pyszne w połączeniu z miodem. Często używa się ich także do sałatek.  W całości, pozbawione dodatków, stanowią świetną, naturalną przekąskę. Z niedojrzałych owoców można przygotowywać nalewki i likiery alkoholowe.

Mogą wywoływać alergie.

Orzechy laskowe

Występowanie i uprawa.

Orzechy laskowe to owoce krzewu liściastego znanego jako leszczyna pospolita. Rosną dziko w całej Europie i Azji Mniejszej. W wielu krajach europejskich ( Włochy, Hiszpania, kraje bałkańskie) a także w Stanach Zjednoczonych ( np. w Kalifornii) jest uprawiana, bo dzięki sprzyjającym warunkom klimatycznym daje obfite zbiory.  W Polsce zazwyczaj leszczynę sadzi się i uprawia amatorsko. Owoce (orzechy laskowe) dojrzewają jesienią.

Dlaczego warto je jeść?

Orzechy laskowe są źródłem magnezu a także cennej witaminy E, która pozytywnie wpływa na skórę, włosy i paznokcie .  Zawarte w nich nienasycone kwasy tłuszczowe regulują metabolizm, co z kolei pomaga walczyć z nadwagą. Dzięki ich spożyciu możemy ograniczać ryzyko wystąpienia chorób serca i nowotworów.

Orzechy laskowe wykorzystuje się przede wszystkim jako dodatek do deserów, czekolad. Ich walory smakowe można jednak najlepiej  poznać jedząc je bez dodatków, jako przekąska.

Poza ludźmi uwielbiają je także wiewiórki i niektóre ptaki (np. dzięcioły i sikorki). W wielu miejscach pod krzewami leszczyny rosną również grzyby. Dzięki temu, że leszczyny nie są wysokie, pięknie wyglądają w ogrodach jako element architektury krajobrazu. Ich wyjątkowo giętkiego drewna używa się np. do produkcji wędek.

W wypadku orzechów laskowych uczulać może sam owoc (orzech), jak i pyląca leszczyna (drzewo).

Orzechy ziemne (arachidowe), potocznie fistaszki.

Występowanie i uprawa. 

Orzechy ziemne pochodzą z Ameryki południowej. Obecnie uprawiane są w Indiach, Chinach, Stanach Zjednoczonych a także w Europie (kraje bałkańskie, Francja, Włochy). Nazwa orzechów jest bardzo adekwatna, ponieważ strąki  (orzechy te zaliczają się do roślin strączkowych) z nasionami dojrzewają rzeczywiście w ziemi (wraz ze wzrostem rośliny gałązki pochylają się ku ziemi i wrastają w nią).  Należy pamiętać, że w tych warunkach jest bardzo wilgotno, dlatego orzechy ziemne są wyjątkowo narażone na działanie pleśni. Po zbiorze muszą dobrze wyschnąć i być przechowywane w suchych i przewiewnych miejscach.

Dlaczego warto je jeść?

Wyliczając wartości odżywcze orzechów arachidowych należy zwrócić uwagę, iż mają najwięcej białka  (z racji ich przynależności do rodziny roślin strączkowych) oraz niacyny ze wszystkich opisywanych tu orzechów. Niacyna czyli witamina B3 pomaga zwalczać organizmowi tłuszcz i zły cholesterol a także działa pozytywnie na układ nerwowy.
Podobnie jak inne orzechy, fistaszki zawierają potas, błonnik i oczywiście tak niezmiernie cenne jedno i wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Wszyscy fani masełka orzechowego wiedzą, że to orzechy ziemne są podstawowym składnikiem tego przysmaku. Można przygotowywać masła również z innych orzechów często łączonych ze sobą. Poza tym pysznie smakują jako prażona przekąska, ale najwięcej wartości mają w postaci nieprzetworzonej.  Z nasion arachidów przygotowuje się również aromatyczny olej.

Osoby cierpiące na alergie pokarmowe powinny na orzeszki ziemne uważać w szczególności, bowiem fistaszki są najsilniej uczulającymi orzechami.

Orzechy nerkowca

Występowanie i uprawa.

Orzechy nerkowca to nasiona owocu (w kształcie jabłka) nanercza zachodniego czyli drzewa pochodzącego z Brazylii, uprawiane także w wielu innych krajach tropikalnych. Nerkowce to orzechy niebezpieczne w uprawie. Otoczone są łuską zawierającą żrący sok, którego parzące działanie można wyeliminować poprzez obróbkę termiczną np. prażenie orzechów jeszcze w łupinie. Następnie łupiny rozbija się specjalnym młotem i wydobywa orzechy. Ręczny sposób wydobycia i niebezpieczeństwo poparzenia powodują, że nerkowce są bardzo drogie.

Dlaczego warto je jeść?

Nerkowce są przede wszystkim bardzo dobre dla układu  sercowo naczyniowego. To źródło potasu, magnezu i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Mogą je swobodnie spożywać diabetycy ponieważ posiadają niski indeks glikemiczny. Osoby mające problemy z włosami i paznokciami powinny włączyć nerkowce do diety ze względu na wysoką zawartość cynku i selenu.

Nerkowce wyśmienicie nadają się do deserów, mają bowiem delikatny, lekko słodkawy smak pozbawiony goryczki.  Dlatego także najlepiej jeść same orzechy. Z miąższu owocu czyli jabłka nanerczowego przygotowuje się marmolady i soki.

Podobnie jak inne orzechy mogą wywoływać alergie.

Orzechy pistacjowe

Występowanie i uprawa.

Drzewa pistacji rosną min. We Włoszech, Francji, w Grecji, Turcji, USA i w Indiach. Pistacje mogą być uprawiane również w Polsce, istnieją bowiem odmiany odporne na mróz, lecz należy pamiętać, że drzewa te wyjątkowo nie lubią wilgoci. Orzech pistacjowy to jadalna część (pestka) owocu pistacji. Bardzo łatwo poznać czy orzechy są już dojrzałe, ponieważ otaczające je łupiny pękają a wtedy orzechy można strząsać z drzewa.

Dlaczego warto je jeść?

Ponieważ, podobnie jak inne orzechy, są bogatym źródłem fosforu, magnezu, żelaza, wapnia a także cynku i potasu. Zawierają także witaminy z grupy B, witaminę C a zawartość błonnika w pistacjach na tle innych orzechów jest bardzo wysoka.

Orzeszki pistacjowe  charakteryzują się przepięknym, apetycznym zielonym kolorem, dlatego wyjątkowo nadają się jako dodatek (a wręcz ozdoba) do wielu dań. Można zatem ubarwiać nimi sałatki (zwłaszcza owocowe), desery np. lody  a także dodawać do makaronów.

Mogą wywoływać reakcje alergiczne.

Orzechy piniowe (piniole)

Występowanie i uprawa.

Sosna piniowa rośnie głównie w krajach śródziemnomorskich (Grecja, Włochy, Hiszpania) i  jest tam powszechnie spotykana. Obecnie uprawiana także w Chinach. Orzechy piniowe to obrane z łusek nasiona pochodzące z szyszek sosny piniowej. Gałązki sosny są strząsane z drzewa (przez ludzi lub za pomocą ciężkich maszyn) a następnie orzeszki ręcznie wydobywa się z łusek.

Dlaczego warto je jeść?

Orzeszki piniowe zawierają dużo tłuszczu  (można z nich wytwarzać olej piniowy), białka i magnezu. Wykorzystuje się je do przyrządzania sosów do makaronów (są niezbędnym składnikiem popularnego sosu Pesto), mogą być dodawane do sałatek, deserów, ale również wyśmienicie smakują jako przekąska (np. orzechy prażone). Swoim kolorem, kształtem i smakiem przypominają nieco migdały. Mają wyczuwalny aromat sosny.

Jak wszystkie orzechy mogą wywoływać reakcje alergiczne.

Orzechy brazylijskie

Występowanie i uprawa.

Orzech brazylijski czyli orzesznica wyniosła to wysokie (dorasta do 50 m) dziko rosnące drzewo liściaste spotykane w dorzeczu Amazonki np. w Peru, Brazylii, a przede wszystkim w Boliwii. Poza tym, że przeważnie górują nad otoczeniem, drzewa te łatwo rozpoznać po kulistych, zdrewniałych owocach podobnych nieco do kokosa. Pod łupiną w torebkach kryją się nasiona, które my znamy właśnie jako orzechy brazylijskie.

Dlaczego warto je jeść?

Orzechy brazylijskie są pełne ”sprzeczności”. Przede wszystkim to bardzo cenne źródło kwasów tłuszczowych, zawartość tłuszczu sięga nawet ponad 50%. Zawierają również selen, cynk, magnez oraz witaminy  z grupy B i oczywiście błonnik. Mogą jednak stanowić zagrożenie dla człowieka: po pierwsze gromadzą wyjątkowo duże ilości radu i baru, dlatego należy zachować umiar w ich spożyciu; po drugie owoce orzesznicy spadające z drzewa (zbiera się jedynie te, które same spadną)  mogą zranić człowieka. Również sama orzesznica wyniosła jako gatunek jest zagrożona, ponieważ  drzewa rosną bardzo wolno, nie poddają się uprawie a zapotrzebowanie na orzechy jest wysokie.

Orzechy brazylijskie doskonale smakują same, można je dodawać do deserów i sałatek owocowych. Wytwarza się z nich także oleje jadalne a drewno orzesznicy jest wykorzystywane w produkcji mebli.

Jak inne orzechy mogą wywoływać alergie.

Orzechy pekan

Występowanie i uprawa.

Orzech Pekan, czyli orzesznik jadalny, to drzewo liściaste rosnące głównie we wschodnich i południowych stanach  USA oraz w Meksyku. Stany Zjednoczone są też największym na świecie producentem pekanów. W Polsce pekany w zasadzie nie występują ze względu na zbyt chłodny klimat (mroźne zimy). Owoc orzesznika ma zwykle kształt owalny, ale można spotkać również odmiany bardziej kuliste lub wydłużone, natomiast nasiono (orzech) jest podobne do orzecha włoskiego.

Dlaczego warto je jeść?

Niektórzy twierdzą, że pekany to najsmaczniejsze z orzechów. Wysoka zawartość antyoksydantów pomaga obniżać cholesterol. Zawierają mnóstwo polifenoli, nienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika i białek. Dzięki przeciwutleniaczom i wysokiemu stężeniu witaminy E mogą być zalecane do spożycia osobom z nadwagą i nadciśnieniem  a także profilaktycznie w diecie antynowotworowej.

Orzechy pekan można spożywać na surowo, ale są świetne jako dodatek do deserów i ciast (w Stanach Zjednoczonych wykorzystywane są do bardzo tam lubianego ciasta-pekan pie).

Ponieważ drzewo orzesznika jadalnego jest wysokie i ma piękną koronę, można je wykorzystywać w celach ozdobnych, sadzić w parkach i dużych ogrodach.

Orzechy mogą wywoływać alergie.

Orzechy makadamia

Występowanie i uprawa.

Makadamia to wiecznie zielone drzewo o dosyć sztywnych liściach przypominających nieco skórę. Drzewa te bardzo lubią ciepły klimat, dlatego rosną dziko głównie w Australii i to Australia jest największym ich producentem na świecie. Poza tym można je spotkać w Afryce Północnej i na Hawajach, ale jako rośliny uprawne. Orzechy makadamia są podobnej wielkości co orzechy laskowe, mają jednak bardzo twardą łupinę, dlatego najlepiej kupować je obrane.

Dlaczego warto je jeść?

Spośród wszystkich opisywanych tu orzechów mają największą, bo aż ponad 70% zawartość tłuszczu. Fakt ten nie powinien jednak powstrzymywać nas przed jedzeniem tych pysznych orzechów, ponieważ dzięki wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych i antyoksydantów pomagają obniżać cholesterol, przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób serca i nowotworów. Poza tym zawierają witaminy z grupy B, więc już niewielka porcja orzechów pokrywa dzienne zapotrzebowanie na niacynę. Orzeszki makadamia dostarczają naszemu organizmowi również błonnik, żelazo, fosfor, selen, magnez i wapń. Prawdziwa bomba samych pozytywnych i potrzebnych naszemu organizmowi składników.

Orzeszki makadamia mają lekko maślany smak, dlatego nadają się do ciast i deserów, dzięki jasnemu kolorowi pięknie kontrastują np. z deserami z ciemnej czekolady. Wytwarza się z nich także olej wykorzystywany nie tylko w kuchni, ale też w produkcji kosmetyków.

Orzechy makadamia tak dobre dla ludzi są jednak trujące dla psów.

U ludzi mogą wywoływać reakcje alergiczne.

Migdały

Występowanie i uprawa.

Migdałowiec pospolity jest rzeczywiście dosyć  pospolitym drzewem liściastym spotykanym przede wszystkim w Azji Środkowej i Zachodniej, Azji Mniejszej i Afryce Północnej. Rośnie także w wielu krajach europejskich np. Włochy, Francja, Bułgaria, Portugalia i w innych krajach południowoeuropejskich. Migdałowce przepięknie i obficie kwitną na biało i różowo a ich owoce to znane nam powszechnie migdały.

Dlaczego warto je jeść?

Ze względu na zawartość kwasu foliowego są polecane dla kobiet próbujących zajść w ciążę, ale także dla kobiet ciężarnych, gdyż podobno łagodzą mdłości. Jedzenie ich pomaga zapobiegać chorobom serca, bo zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe. Ich smakiem mogą się także cieszyć osoby cierpiące na cukrzycę, migdały bowiem maja niski indeks glikemiczny. W migdałach znajdziemy także witaminę B2, E oraz błonnik, wapń, potas.

Słodkiej odmiany migdałów używa jako dodatek do deserów i ciast (w całości, rozdrobnione lub jako aromat migdałowy), jednak pod wpływem obróbki termicznej migdały nieco tracą swoje właściwości. Najlepiej i najzdrowiej jeść migdały surowe jako pyszna przekąska.  Z migdałów powstaje także marcepan oraz mąka migdałowa, która jest odpowiednia dla osób będących na diecie bezglutenowej. Rozdrobnionymi migdałami można także ozdabiać zupy np. wybornie pasują do kremu brokułowego.

Migdały stanowią także składnik wielu kosmetyków. Można je znaleźć w kremach, szamponach, mydłach, balsamach i olejkach do ciała.

Istnieje także gorzka odmiana migdałów powszechnie uznawana za trującą, ponieważ zawiera witaminę B17, która uwalnia w organizmie kwas pruski.

Kasztany jadalne

Występowanie i uprawa.

Kasztan jadalny rośnie głównie w krajach śródziemnomorskich i w Azji Mniejszej. W Polsce występuje sporadycznie  (nie mylić z powszechnie spotykanymi w naszym kraju kasztanami ozdobnymi), ponieważ drzewo to choć rosłe, nie lubi mroźnego klimatu. Podobnie jak te „nasze” kasztany ozdobne, kasztany jadalne mają kolczastą „jeżowatą” okrywę, pod którą znajdują się owoce.

Dlaczego warto je jeść?

Kasztany zawierają wiele tych cennych składników, które znajdziemy we wcześniej opisywanych orzechach. Wystarczy wspomnieć o tłuszczach nienasyconych pomocnych w zwalczaniu chorób sercowo-naczyniowych czy niezbędnym naszemu organizmowi błonniku. Poza tym zawierają skrobię, potas, magnez i żelazo a także witaminę E i witaminy z grupy B.

Kasztany jadalne to przysmak, szczególnie ceniony we Francji. Owoce najlepiej spożywać świeże na surowo, bo wtedy zachowują swoje walory odżywcze, których obróbka termiczna pozbawia np. skrobia zamienia się w cukier. Można je piec, ugotować z nich zupę a także robić wypieki z mąki kasztanowej, co jest szczególnie przydatne dla osób na diecie bezglutenowej.

Dzięki pięknie błyszczącej brązowej łupinie, w odpowiednio dobranym naczyniu mogą zdobić każdy stół.

Kokosy

Występowanie i uprawa.

Jest wiele miejsc na świecie, gdzie można spędzić miłe chwile pod palmami. Palmy kokosowe „uwielbiają” ciepły, wręcz tropikalny klimat a dzięki orzechom przyniesionym wraz falami (orzech jest bardzo lekki), rosną na plażach całego świata w miejscach, gdzie tropikalny klimat występuje.

Dlaczego warto je jeść?

Miąższ kokosowy (wartościowy i pyszny na surowo) to źródło nasyconych kwasów tłuszczowych, lecz takich, które nie odkładają się w organizmie, ale wykorzystywane są przez człowieka jako źródło energii i mogą pomagać w obniżeniu „złego” cholesterolu (w przeciwieństwie do nasyconych kwasów tłuszczowych występujących np. w mięsie, które mogą powodować podniesienie poziomu cholesterolu). Poza tym w kokosie znajdziemy mnóstwo błonnika a także fosfor, magnez i potas. Dodatkowo miąższ kokosa (podobnie jak migdały) zawiera bardzo cenny dla kobiet kwas foliowy.

Woda kokosowa pochodząca z zielonego (młodego) kokosa ma właściwości izotoniczne, więc rewelacyjnie gasi pragnienie i nawadnia  a stosowana przy biegunkach i wymiotach świetnie uzupełnia „utracone” składniki. Najlepsza jest oczywiście świeża, ”prosto z orzecha”. Poza tym woda kokosowa ma jedno wyjątkowe zastosowanie – może być podawana ludziom w kroplówce jako płyn nawadniający (skład wody kokosowej jest niemal identyczny z osoczem krwi) pod warunkiem zachowania sterylności, co oznacza, że musi pochodzić ze świeżego i nieuszkodzonego orzecha.

Mleko kokosowe uzyskuje się mieszając przetarty miąższ z kokosa z gorącą wodą lub mlekiem. Dodaje się je do wielu dań kuchni azjatyckiej  i pasuje ono nie tylko do deserów, ale także do dań wytrawnych. Mleka używa się do zup, makaronów, potraw z ryżu a także do ryb i owoców morza. Smak kokosa fantastycznie współgra z krewetkami.

Z kolei tradycyjny olej można w kuchni zastąpić olejem kokosowym. Olej kokosowy to także składnik kosmetyków, szczególnie polecany do skóry suchej i zniszczonej a także do wysuszonych włosów.

„Słodkie” zastosowanie kokosa w kuchni jest niemal nieograniczone. Kokos (najczęściej pod postacią wiórków) znajdziemy w czekoladach, lodach, ciastach a nawet płatkach śniadaniowych.

Kokosy raczej nie wywołują reakcji alergicznych.

Rodzaje orzechów, które warto jeść

Opisałam 12 rodzajów orzechów, więc nawet, jeśli do tej pory nie udało Ci się jakichś spróbować, może właśnie nadeszła pora. Znając ich walory prozdrowotne, wartości odżywcze i smakowe, a także możliwości ich wykorzystania, będzie Ci łatwiej zdecydować i wybrać swoje ulubione rodzaje orzechów. Jeśli nie jesteś alergikiem, jedz wszystkie rodzaje orzechów. Te, które nie pasują Ci jako przekąska dodawaj do potraw, zaś pozostałe rodzaje orzechów chrup, gdy tylko złapie Cię głód.

Sama jestem szczęściarą, bo nie mam alergii na orzechy i lubię wszystkie rodzaje orzechów. Najbardziej zaś pistacje.